Uchylenie się od skutków prawnych zawartej ugody

Ugoda to jedno z najważniejszych narzędzi prawnych pozwalających na szybkie zakończenie sporu między stronami. Umożliwia polubowne porozumienie i dalszą współpracę, jednak w niektórych przypadkach możliwe jest uchylenie się od jej skutków prawnych. W tym wpisie omawiamy podstawy prawne oraz sytuacje, w których ugoda może zostać podważona.


Cel ugody w świetle kodeksu cywilnego

Definicja ugody

Zgodnie z art. 917 kodeksu cywilnego ugoda służy:

  • Wzajemnym ustępstwom stron.
  • Uchyleniu istniejącego lub potencjalnego sporu.
  • Zapewnieniu wykonania roszczeń wynikających z danego stosunku prawnego.

Ugoda eliminuje niepewność i umożliwia polubowne zakończenie sporu.


Kiedy można uchylić się od ugody?

Błąd dotyczący stanu faktycznego

Art. 918 kodeksu cywilnego przewiduje uchylenie się od skutków prawnych ugody w przypadku błędu. Aby to było możliwe, muszą zostać spełnione następujące warunki:

  • Błąd dotyczy stanu faktycznego, który obie strony uważały za niewątpliwy.
  • Spór nie powstałby, gdyby strony znały prawdziwy stan rzeczy w momencie zawarcia ugody.

Różnice między błędem z art. 918 a art. 84 k.c.

  • Błąd musi dotyczyć obu stron ugody, nie tylko jednej.
  • Kluczowy jest stan faktyczny istniejący w chwili zawarcia ugody.

Przykład z orzecznictwa

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29.05.1998 r. (II CKN 44/98) uznał, że błąd wynikający z błędnej oceny własnej sytuacji finansowej nie spełnia przesłanek art. 918 k.c.


Nowe dowody dotyczące roszczeń

Druga możliwość podważenia ugody pojawia się, gdy odnalezione zostaną nowe dowody dotyczące roszczeń będących jej przedmiotem, pod warunkiem, że ugoda nie została zawarta w złej wierze.

Zła wiara – definicja

  • Zła wiara występuje, gdy jedna ze stron wiedziała o istnieniu dowodów, ale celowo ich nie ujawniła.
  • Strona chcąca uchylić ugodę musi udowodnić zarówno zatajenie dowodów, jak i wiedzę drugiej strony o ich istnieniu.

Bezwzględna nieważność ugody

Sąd może unieważnić ugodę na podstawie art. 223 § 2 w zw. z art. 203 § 4 kodeksu postępowania cywilnego, gdy:

  • Ugoda jest sprzeczna z prawem.
  • Ugoda rażąco narusza zasady współżycia społecznego.
  • Ugoda narusza interesy osób trzecich.

Ograniczenia i trudności w podważeniu ugody

  • Uchylanie się od skutków prawnych ugody dotyczy wyłącznie całości ugody, nie jej fragmentów.
  • Analiza skuteczności uchylenia może nastąpić w tym samym postępowaniu sądowym, w którym ugoda została zawarta.

Znaczenie profesjonalnego doradztwa

Aby uniknąć ryzyka podważenia ugody, warto:

  • Konsultować treść ugody z profesjonalnym pełnomocnikiem.
  • Zwrócić uwagę na unikanie zapisów mogących wpływać na jej ważność.
  • Uwzględnić klauzule wzmacniające byt prawny ugody.

Podsumowanie

Choć ugoda jest skutecznym sposobem na zakończenie sporu, jej skutki prawne mogą zostać uchylone w określonych przypadkach. Staranność w konstrukcji ugody oraz profesjonalne doradztwo prawnicze minimalizują ryzyko jej podważenia, zapewniając trwałość porozumienia.